Commissie vraagt Nederland de EU-regelgeving na te leven

De Europese Commissie heeft vandaag beslist er bij Nederland op aan te dringen in twee afzonderlijke dossiers een billijke toegang tot publieke contracten te waarborgen. Het eerste betreft een vastgoedproject in de gemeente Ede, het tweede de Nederlandse praktijk bij de openbare aanbesteding van brandverzekeringscontracten. Het doel van deze EU-regels is ervoor te zorgen dat overheidsopdrachten door eerlijke en transparante mededinging worden toegekend, zodat Europese bedrijven kansen krijgen en openbare middelen zo goed mogelijk worden besteed. De Commissie stuurt Nederland "met redenen omklede adviezen" in het kader van de inbreukprocedures van de Unie. De Nederlandse autoriteiten dienen de Commissie binnen twee maanden mee te delen welke maatregelen ze hebben genomen om aan de EU-regels inzake overheidsopdrachten te voldoen. Indien zij dat niet doen, kan de Commissie de zaak aanhangig maken bij het Hof van Justitie.

Wat is de bedoeling van de betrokken EU-regels?
Aanbestedingen gaan over de manier waarop overheden hun geld besteden aan zeer uiteenlopende zaken als koffie, computersystemen, afvalwaterzuiveringsinstallaties, scheepsbouw of consultancyopdrachten. Geraamd wordt dat alle overheidsopdrachten in de EU samen 17% van het bbp van de Unie uitmaken. Volgens de EU-wetgeving inzake overheidsopdrachten moeten aanbestedingsprocedures open en transparant zijn, zodat er meer concurrentie komt, er sterkere garanties tegen corruptie zijn, de dienstverlening beter wordt en de belastingbetaler weet dat zijn geld goed wordt besteed.

In hoeverre leeft Nederland deze regels niet na?
De Nederlandse gemeente Ede heeft verschillende contracten voor het project "Het Nieuwe Landgoed" aan één ontwikkelaar gegund zonder een Europese aanbesteding uit te schrijven. De ontwikkelaar kreeg de opdracht een centrum met commerciële en sociale functies te bouwen. Dit omvat onder meer een sporthal, 1 168 parkeerplaatsen en 648 woningen, waaronder 60 sociale woningen. De totale waarde van de contracten bedroeg ongeveer 140 miljoen euro.

De Commissie is van oordeel dat hier sprake is van overheidsopdrachten voor de uitvoering van werken en van een concessieovereenkomst voor openbare werken en dat aan de gunning van deze contracten een aankondiging in het Publicatieblad van de EU en een aanbestedingsprocedure hadden moeten voorafgaan. De Commissie is van oordeel dat Nederland door het niet volgen van een dergelijke aanbestedingsprocedure niet heeft voldaan aan zijn verplichtingen uit hoofde van de EU-regels inzake openbare aanbestedingen.

Volgens de Commissie was het hoofddoel van de contracten niet de verkoop van grond, maar wel de uitvoering van werken, wat onder de EU-wetgeving inzake overheidsopdrachten valt. Aangezien de ontwikkelaar bepaalde zones diende te ontwikkelen, besliste de gemeente welke gebouwen moesten worden opgetrokken. Bovendien heeft de gemeente Ede het initiatief voor de realisatie van het project genomen en ging de invloed van de gemeente op het project veel verder dan de loutere uitoefening van haar stedenbouwkundige bevoegdheden.

Hoewel de ontwikkelaar het project op eigen risico en voor eigen rekening moet realiseren en van de gemeente geen rechtstreekse betaling ontvangt, is de Commissie van oordeel dat de gemeente Ede de ontwikkelaar een exploitatierecht heeft verleend in de zin van de EU-wetgeving inzake overheidsopdrachten, aangezien de ontwikkelaar een op maat gesneden bouwvergunning krijgt die hem het recht geeft de in het contract bepaalde werken te realiseren en te exploiteren. Bepaalde delen van het project – de sporthal en een aantal parkeerplaatsen – worden rechtstreeks gefinancierd door de gemeente.

Volgens de Commissie levert de opdracht de gemeente Ede bovendien een duidelijk en rechtstreeks economisch voordeel op in de zin van de rechtspraak van het Hof van Justitie in een vergelijkbare zaak (Zaak C-451/08, Helmut Müller).

Wat zijn de negatieve gevolgen voor burgers en/of bedrijven?
De contracten zijn gegund na een weinig transparante informele aanbestedingsprocedure en zonder voorafgaande oproep tot mededinging. Het is zo goed als uitgesloten dat bedrijven uit andere lidstaten op de hoogte waren van het voornemen van de gemeente om contracten te gunnen met een waarde van meer dan 140 miljoen euro. Bovendien wordt het geld van de belastingbetaler door deze gunningswijze van de gemeente niet op de best mogelijke manier besteed.

Brandverzekeringscontracten. Waarom overtreedt Nederland de EU-regels en op welke manier worden bedrijven en burgers daardoor benadeeld?
In Nederland bestaat er een algemene administratieve praktijk om openbare brandverzekeringscontracten te gunnen via onderhandelingen na bekendmaking van een aankondiging van een opdracht. Hoewel een dergelijke procedure in principe open staat voor alle belangstellenden, zorgt het feit dat er wordt onderhandeld tussen de overheid en individuele kandidaten voor aanzienlijk meer risico's wat de gelijke behandeling van de kandidaten betreft dan een openbare of niet-openbare aanbestedingsprocedure, de standaardprocedures waarin het EU-recht voorziet. Bovendien is een gunning via onderhandelingen veel minder transparant.

Op grond van de EU-regels inzake overheidsopdrachten mogen overheden slechts in uitzonderlijke gevallen een contract via onderhandelingen gunnen. Het algemene gebruik van deze procedure voor brandverzekeringen strookt volgens de Commissie niet met deze regels.

Bovendien merkt de Commissie op dat de Nederlandse autoriteiten niet alle verplichte informatie, zoals de naam van de onderneming waaraan het contract is gegund en de totale waarde van het contract, bekend maken in de gunningsberichten in het Publicatieblad van de EU. De Commissie is van oordeel dat de openbare aanbesteding hierdoor minder transparant verloopt.

Bron : Europese Commissie