Nieuwe regels voor delen van overheidsinformatie

Gegevens zijn de grondstof voor de groei van heel wat digitale producten en diensten. Voor een snelle Europese innovatie in domeinen waar de concurrentie groot is, zoals kunstmatige intelligentie die staat of valt met toegang tot grote hoeveelheden hoogwaardige gegevens, moeten gegevens van zeer goede kwaliteit en grote waarde die door de overheid zijn gefinancierd, algemeen en gratis beschikbaar zijn.

Met volledige inachtneming van de algemene verordening gegevensbescherming worden met de nieuwe richtlijn inzake open data en overheidsinformatie (PSI-richtlijn) - waarbij het kan gaan om bijvoorbeeld geanonimiseerde persoonsgegevens over energieverbruik van gezinnen, maar ook om nationale onderwijs- of alfabetiseringsniveaus - de voorwaarden geactualiseerd waaronder overheidsgegevens beschikbaar moeten zijn voor hergebruik, met bijzondere aandacht voor de toenemende hoeveelheid hoogwaardige gegevens.

Vicevoorzitter voor de Digitale Eengemaakte Markt Andrus Ansip: "Gegevens worden steeds belangrijker voor de huidige economie, en het benutten van het potentieel van open overheidsinformatie kan dan ook aanzienlijke economische voordelen opleveren. Verwacht wordt dat de totale rechtstreekse economische waarde van overheidsinformatie en gegevens uit overheidsbedrijven zal stijgen van € 52 miljard in 2018 tot € 194 miljard in 2030. Met deze nieuwe regels zorgen wij ervoor dat deze groei zo groot mogelijk is."

Commissaris voor Digitale Economie en Samenleving Mariya Gabriel: "De belastingbetaler heeft al eens betaald voor overheidsinformatie. Als die informatie beter kan worden hergebruikt, levert dat voordelen op voor de Europese data-economie dankzij de ontwikkeling van vernieuwende producten en diensten aan de hand van bijvoorbeeld technologie met kunstmatige intelligentie. Behalve de economie hebben ook onze democratie en onze samenleving baat bij open overheidsinformatie: de transparantie wordt vergroot en een openbaar debat op basis van feiten wordt ondersteund."

Als onderdeel van het EU-beleid voor open data bestaan er regels waarmee de lidstaten worden aangespoord gegevens uit de overheidssector te laten hergebruiken zonder of met zo weinig mogelijk juridische, financiële of technische beperkingen. Sinds de invoering van deze regels in 2003 is de digitale wereld echter enorm veranderd.

Waarop hebben de nieuwe regels betrekking?

• Alle inhoud die krachtens nationale wetgeving inzake toegang tot documenten openbaar beschikbaar is, is in principe vrijelijk herbruikbaar. Behalve in een zeer beperkt aantal gevallen zullen overheidsinstanties het hergebruik van hun gegevens vrijwel kosteloos moeten maken. Zo zullen meer kleine en middelgrote ondernemingen en start-ups nieuwe markten kunnen betreden en op data gebaseerde producten en diensten kunnen aanbieden.
• Bijzondere aandacht zal gaan naar hoogwaardige datasets zoals statistieken en geospatiale gegevens. Deze datasets hebben een groot commercieel potentieel en kunnen de ontwikkeling van informatieproducten en -diensten die een meerwaarde toevoegen, bespoedigen.
• Openbare nutsbedrijven in de sectoren vervoer en nutsvoorzieningen genereren waardevolle gegevens. Of die gegevens beschikbaar moeten worden gesteld, wordt geregeld in verschillende nationale of Europese regels, maar als de gegevens beschikbaar worden gesteld, moet daarbij de PSI-richtlijn worden nageleefd. De bedrijven moeten zich dus houden aan de beginselen van de richtlijn en ervoor zorgen dat gepaste dataformaten en verspreidingsmethodes worden gehanteerd; ter compensatie van de daarmee gepaard gaande kosten zullen zij nog steeds een redelijke prijs mogen aanrekenen.
• Sommige overheidsinstanties sluiten complexe akkoorden met particuliere ondernemingen, waardoor overheidsinformatie mogelijk "vergrendeld" wordt. Met de nodige waarborgen zal de transparantie worden versterkt en zullen beperkingen worden ingevoerd voor het sluiten van akkoorden waarmee private partners het alleenrecht op het hergebruik van overheidsgegevens zouden krijgen.
• Met meer gegevens in realtime, die beschikbaar zijn via API's (Application Programming Interfaces), kunnen ondernemingen en in het bijzonder start-ups innovatieve producten en diensten ontwikkelen, zoals mobilteitsapps. Ook door de overheid gefinancierde gegevens zullen onder het toepassingsgebied van de richtlijn vallen: de lidstaten zullen beleid moeten ontwikkelen inzake open toegang tot door de overheid gefinancierde gegevens en tegelijk zullen geharmoniseerde regels over hergebruik worden toegepast op alle met overheidsmiddelen gefinancierde onderzoeksgegevens die beschikbaar zijn in databanken.

Volgende stappen

Het Europees Parlement en de Raad van de EU moeten de herziene regels formeel aannemen. Vervolgens hebben de lidstaten twee jaar de tijd om de regels ten uitvoer te leggen voordat zij van kracht worden. De Commissie zal in samenwerking met de lidstaten nagaan welke hoogwaardige datasets worden opgenomen in een uitvoeringsbesluit.

Achtergrond

Het hergebruik van gegevens die zijn gegenereerd door overheidsinstanties (bijv. juridische en financiële gegevens, verkeers- en weersgegevens) voor commerciële en niet-commerciële doeleinden valt momenteel onder de in 2013 herziene Richtlijn 2003/98/EG inzake het hergebruik van overheidsinformatie.

Op 25 april 2018 heeft de Commissie het datapakket 2018 aangenomen dat voor het eerst betrekking heeft op verschillende soorten gegevens (overheids-, particuliere en wetenschappelijke gegevens) binnen een coherent beleidskader en gebruik makend van verschillende beleidsinstrumenten. Als onderdeel van dit pakket werd een uitgebreid raadplegingsproces over de herziening van de PSI-richtlijn op gang gebracht. Bij hergebruik van persoonsgegevens in het kader van de nieuwe PSI-richtlijn moeten alle in de algemene verordening gegevensbescherming opgenomen rechten en plichten worden nageleefd.

Informatie van de Europese Commissie